Η αντίδραση φόβου «πάλης ή φυγής» («fight or flight» όπως είναι ευρέως γνωστή), είναι μια απόκριση του οργανισμού στο στρες που χαρακτηρίζεται από έκρηξη της αδρεναλίνης, ταχυκαρδία και διεσταλμένες κόρες των ματιών.
Ο όρος «πάλη ή φυγή» («μάχη ή πτήση» κατ’ άλλους) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στις αρχές του 20ού αιώνα από τον Walter Cannon, έναν Αμερικανό φυσιολόγο. Ο Cannon χρησιμοποίησε τον όρο για να περιγράψει τα ζώα που υποβλήθηκαν σε καταστάσεις όπου είτε αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν, είτε να προετοιμαστούν να πολεμήσουν για να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους από τον κίνδυνο. Μια τέτοια ανταπόκριση μπορεί επίσης να ονομάζεται υπερδιέγερση, ή μία απόκριση σε οξύ στρες.
Σύμφωνα με τις περιγραφές του Cannon, όταν ένα ζώο φοβάται ή απειλείται, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα ανταποκρίνεται, προκαλώντας αύξηση της αδρεναλίνης και μεταβολές στις κόρες των ματιών και στους χτύπους της καρδιάς. Μερικές φορές απαιτείται επιπλέον δύναμη που φαίνεται στις εκρήξεις της ταχύτητας, εάν ένα ζώο τρέχει μακριά ή μένει να επιτεθεί. Μερικοί αναφέρονται επίσης σε μία τρίτη κατάσταση «τρόμου», που συμβαίνει όταν ένα ζώο δεν παλεύει, ούτε φεύγει, αλλά πανικοβάλλεται και λιποθυμά ή μένει «άγαλμα», κάτι που συμβαίνει για παράδειγμα στα πρόβατα αν τρομάξουν (η πρώτη περίπτωση) ή στα ελάφια όταν τυφλώνονται από τους προβολείς (η δεύτερη περίπτωση).
Η απόκριση «πάλης ή φυγής» εμφανίζεται και στους ανθρώπους σε περιόδους στρες ή κινδύνου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα προκαλεί τέτοιες ακραίες ανυψώσεις της αδρεναλίνης που οι άνθρωποι είναι σε θέση να κάνουν πράγματα που θα ήταν αφύσικο να κάνουν υπό κανονικές συνθήκες, όπως για παράδειγμα να σηκώσουν ένα αυτοκίνητο που έχει πλακώσει ένα αγαπημένο τους πρόσωπο. Η αντίδραση πάλης ή φυγής μπορεί να είναι εξαιρετικά ισχυρή, αλλά δεν λειτουργεί πάντα προς όφελός μας.
Οι άνθρωποι μπορεί να αντιμετωπίσουν αυτή την αντίδραση, όχι μόνο σε καταστάσεις που γίνεται αντιληπτός ένας κίνδυνος, αλλά κατά τη διάρκεια μιας λεκτικής διαφωνίας. Αυτό μπορεί να τους αναγκάσει να συνεχίσουν τη συζήτηση και να τη συνδυάσουν ακόμα και με μια σωματική επίθεση, αν το συμπαθητικό νευρικό σύστημα δουλεύει… υπερωρίες κατά τη διάρκεια μιας λεκτικής διαφωνίας.
Αλλοι νοιώθουν την ανάγκη να φύγουν και αν ένα άτομο θέλει πραγματικά να βγει από μια λεκτική διαφωνία, δεν θα πρέπει να προσπαθήσετε να το σταματήσετε, γιατί τότε η φυγή (flight) μπορεί να προκαλέσει πάλη (fight) αν αισθανθεί ότι δεν μπορεί να ξεφύγει από την επίθεση και νοιώσει στριμωγμένο.
Επιπλέον, μερικοί άνθρωποι, ειδικά εκείνοι με διαταραχή μετα-τραυματικού στρες (PTSD), διαταραχή πανικού ή διαταραχή γενικευμένου άγχους, μπορεί να έχουν μια αντίδραση «πάλης ή φυγής» χωρίς εμφανή ή προφανή λόγο. Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα «αστοχεί» και ξαφνικά το να μην μπορεί το άτομο να βρει τα κλειδιά του ή κάτι άλλο που ψάχνει, του προκαλεί μια ταχυκαρδία, δυσκολία στην αναπνοή ή μια ολοκληρωτική επίθεση πανικού. Για τα άτομα με PTSD, μικρές υπενθυμίσεις παρελθόντων τραυματικών γεγονότων, όπως μια μυρωδιά, η θερμοκρασία ή το να βρεθούν σε ένα χώρο που έχει συμβεί ένα τραυματικό γεγονός μπορεί να προκαλέσει την επιθετική τους συμπεριφορά προς τους άλλους, ή να τους προκαλέσει πανικό και να ψάχνουν απεγνωσμένα να φύγουν από το συγκεκριμένο μέρος και να αλλάξουν άμεσα περιβάλλον.
Μερικές φορές η απόκριση της «φυγής» δεν είναι ιδιαίτερα εμφανής στον άνθρωπο. Η απόσυρση από την κοινωνική αλληλεπίδραση, ακόμη και η παρακολούθηση τηλεόρασης ή το σερφάρισμα στο Ιντερνετ, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια μικρή αντίδραση «φυγής», όταν βιώνεται μια στρεσογόνος κατάσταση. Σε μελέτες για το φύλο και την καταπολέμηση ή την αντίδραση της φυγής, έχει παρατηρηθεί ότι οι άνδρες τείνουν να βιώνουν το αίσθημα αυτό στα άκρα, να γίνονται δηλαδή είτε πιο επιθετικοί είτε να φεύγουν πιο εύκολα, απ’ ό,τι οι γυναίκες, κάτω από στρεσογόνες καταστάσεις, ίσως επειδή οι γυναίκες στον πολιτισμό μας τείνουν να είναι πιο υποστηρικτικές στην οικογένεια και τους φίλους και να συζητούν περισσότερο τα προβλήματά τους.
Οι περισσότεροι άνθρωποι θα κληθούν να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση «fight or flight» σε κάποια αγχωτική περίοδο της ζωής τους. Παρόλο που κάποτε ήταν μια ενστικτώδης συμπεριφορά που σκοπό είχε να προστατεύσει τα ζώα ή τους ανθρώπους από το κίνδυνο (για τα ζώα εξακολουθεί να ισχύει ως μέσο προστασίας) μπορεί πολλές φορές να είναι εξαιρετικά ψυχοφθόρος για τον άνθρωπο. Αν κάποιος βρίσκεται σε μια τέτοια κατάσταση πλήρους υπερδιέγερσης, αυτό μπορεί να τον οδηγήσει σε προβλήματα του εντέρου, σε πανικό, σε απομόνωση, σε δυσκολία στον ύπνο ή σε δύσπνοια.
Αν η απόκριση αυτή συμβαίνει χωρίς να υπάρχουν ερεθίσματα (από το πουθενά δηλαδή), χωρίς να υπάρχει ένας πραγματικός κίνδυνος ή μια αγχωτική κατάσταση που εξελίσσεται, τότε θα πρέπει να διερευνηθούν οι λόγοι που προκαλείται αυτή η απόκριση με τον θεραπευτή σας.
Μια εξαιρετική αποτελεσματική μέθοδος είναι η αναδρομή στην αιτία μέσω της εναλλακτικής αφάρμακης μεθόδου υπνοθεραπείας.
Hypnotherapist coach Koula
